اخبار مداخبار و نکات
نگاهی به تاریخچه و سرگذشت مد در ایران
همه ما بار ها و بارها کلمه مد به گوشمان خورده است و همواره تلاش کردیم که مطابق مد پیش برویم اما بهتر است از جنبه دیگر هم نگاهی به مد بیاندازیم و سرگذشت مد از آغاز آن را ببینیم و از تاریخجه مد در ایران هم اگاه شویم.
تاریخچه شروع مد
ﺍﺯ لحاظ ﺯﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ, ﺗﺎﺭﯾﺦ شروع ﻣﺪ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻠﻘﺖ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﻭﯼ ﺯﻣﯿﻦ باز میگردد, زیرا ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺻﺎﻟﺘﺎ کشف کننده ﺯﯾﺒﺎﯾﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ انچه ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﯾﺪ ﺧﻮﺩ ﺯﺷﺖ ﺑﺒﯿﻨﺪ, ﮐﻨﺎﺭ ﻣﯽﮔﺬﺍﺭﺩ.
اﮔﺮﭼﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﺭﺳﺖ ، ﺩﻗﯿق و کافی ﺍﺯ شیوه ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﺭﺍﮎ ﻭ ﭘﻮﺷﺎﮎ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎﯼ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﺩﺭدسترس نمیباشد ﻭﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺮﺃﺕ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ, ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎﯼ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ.
ﺟﺎﻣﭙﯿﺮﻭ ﺭﻭﺳﻠﯽ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﯼ به اسم تاریخ ﭽﻪ ﻟﺒﺎﺱ, ﺗﺎﺭﯾﺦ اغاز ﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﻭ اینگونه ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ: «ﻣﺼﺮﯾﺎﻥ, ﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮏ ﻧﻮﻉ ﻣﺪﻝ ﻣﻮ ﯾﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ زیادیﺍﺯ ﺁﻥ طرفداری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ (ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ) ﻧﻤﯽ پنداشتند ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪ ﺭﺍ وسیله ای ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﻠﻤﺪﺍﺩ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ. ﻓﻘﯿﺮ ﻭ ﻏﻨﯽ, ﺗﺎﺟﺮ ﻭ ﺭﻋﯿﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﭘﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻦ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ, ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ.»
ﺭﻭﻣﯿﺎﻥ باستان هم مثل ﻓﺮﺍﻋﻨﻪ مصر ﺑﻪ ﻟﺒﺎﺱ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ابزاری ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭ جامعه ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻨﺪ. ﺍﻣﺎ مد ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟
نگاهی به آغاز مد گرایی و مد در ایران !
ایرانیان همواره در گذر تاریخ از سبک پوشش خاصی برخوردار بودند که در سنت های تمدنی آنها ریشه دارد. تمدنی که با ورود اسلام غنای بیشتری یافت و در طی قرنها بازتابی از هویت فرهنگی ایرانیان مسلمان بوده است در روند تدریجی گسترش فرهنگ غرب و همچنین گسترش روند جهانی شدن، پوشش که از مهمترین مولفه های هویتی و فرهنگی خاص هر قوم و ملت میباشد در ایران با روبه رو شدن با پوشش غربی، به نحو آشکاری به پوشش رایج در غرب متمایل شد و مد به عنوان یک پدیده نوظهور به فرهنگ ایرانیان قدم گذاشت.
مد که به شیوه یا سبک خاصی از سلوک و رفتار، زندگی و انجام کاری تعریف شده است، هم می تواند به جریانی بالنده تبدیل شود و هم این توانایی را دارد که به یک جامعه و فرهنگ حاکم بر آن بدل شود و به پایه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن زیان های جدی برساند.
در تاریخ اولین نشانه های ورود مد در ایران به دوره قاجار برمیگردد.
تغییر و تحولات دوران قاجار
مسافرت های ناصرالدین شاه قاجار و برخی درباریان به اروپا، فرستادن دانشجو و سفیر به آنجا ، تاسیس مدارس دارالفنون و درپی آن ورود معلمین اروپایی به ایران، سکونت گروههای سیاسی، نظامی و تجاری غربی همراه با خانواده هایشان در تهران و سایر شهر های بزرگ و ارتباط داشتن بعضی از درباریان و اعیان و اشراف ایرانی با این افراد و. . . همه ی اینها باعث به وجود آمدن زمینه ای مناسب برای ارتباطات اجتماعی-فرهنگی میان ایرانیان و اروپائیان شد. و حاصل این گونه تعاملات تاثیری بود که فرهنگ غربی بر شیوه زندگی، آداب و رفتار و اندیشه های ایرانیان گذاشت و به دنبال آن تغییراتی که در شیوه پوشش مردم به وجود آمد.
تا قبل از آن مردم از هر گروه و طبقه ای که بودند لباسهایشان را از پارچه های تولید داخل تهیه می کردند، اما به تدریج گرایش به استفاده از پارچه های اروپایی به شدت افزایش پیدا کرد و این روند به الطبع باعث ضعیف شدن صنعت پارچه بافی در کشور شد. در کتاب “ایران و قضیه ایران” اثر کُرزن که مدتی درسالهای پایانی دوران ناصری در ایران به سر می برده به گسترش پارچه های اروپایی از ابریشم، ساتن و ماهوت برای ثروتمندان گرفته تا پارچه های نخی و پنبه ای برای همه طبقات اشاره می شود.
ناصر الدین شاه خود یکی از تشویق کنندگان استفاده از لباس های اروپایی بود. او به دنبال سفرش به روسیه محو لباس بالرین های تماشاخانه های پطرزبورگ و مسکو شده بود این لباس شامل شلواری چسبان و نازک با دامنی کوتاه و چتری بود، ناصرالدین شاه پس از بازگشت به ایران زنان خود را به دوختن و به تن کردن چنین لباس هایی مجبور کرد.از آنجا بود که مدگرایی و مد در ایران رواج یافت.
بعد از مشروطیت و تغییر و تحولات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی، افزایش واردات پارچه های اروپایی و آمدن خیاطان خارجی به ایران می توان شاهد گسترش روز افزون مد های اروپایی به ویژه فرانسوی در این دوران بود به طوری که به تدریج الگوی پوشش قدیمی مردم به خصوص زنان تغییر کرد.
شروع مد گرایی و لباس ایرانیان
ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺎﺩﯼ ﺩﺍﻭﻭﺩﯼ, محقق ﻭ ﻃﺮﺍﺡ, تاریخ ﭽﻪ ﻣﺪ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ باز میگردد ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ مسافرت های زیاد ﺑﻪ خارج از کشور ﺑﻮﯾﮋﻩ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ, ﻣﺪﻫﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﺍ همراه ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﯽﺁﻭﺭﺩﻧﺪ.ﮐﻼﻩ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ آشکاری ﺍﺯ ﻣﺪﻫﺎﯼ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﯽ ﺁﻥ برهه ی زمانی ﺍﺳﺖ.
ﺑﺎ سلطنت ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ, ﺗﺠﺪﺩ ﻭ ﻣﺪﮔﺮﺍﯾﯽ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﺩﯼ ﻫﻢ وارد شد ﻭ ﺑﺎ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﻣﻐﺎﺯﻩﻫﺎﯼ ﺧﯿﺎﺑﺎﻥ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ ﻭ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﺪ ﺩﺍﻍﺗﺮ ﺷﺪ. ﻫﯿﭙﯽﮔﺮﯼ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﻣﺪﯼ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺍﺯ ﻏﺮﺏ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ ﮐﺮﺩﻧﺪ.
ﺍﻟﺒﺘﻪ باید گفته شود ﻣﺪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻧﯿﺰ چنان ﻗﺪﻣﺘﯽ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺍﺯ اولین ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮﯼ ﻭ ﺍﯾﺪﻩﻫﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﺑﯿﺘﻞﻫﺎ, ﻫﯿﭙﯽﻫﺎ ﻭ ﭘﺎﻧﮏﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ جامعه , ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺍﯾﺪﻩﻫﺎ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ قصد داشتند ﻗﻮﺍﻧﯿﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺭﺍﻫﺸﺎﻥ بردارند ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﯾﻦ نوع ﻓﮑﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﺮﺝ ﻭ ﻣﺮﺝ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﺷﺪ, ﻣﺮﺩﻣﯽ ﮐﻪ اول ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﯼ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ از آنها کناره گیری کردند.
اولین طراح مد ایرانی
زینت جهان شاه، دختر یکی از سرهنگ‌های وزارت جنگ آن زمان در آموزشگاه بین المللی آلمان تحصیل کرد و بعد از ازدواج با یکی از افسران نظام، به سوئیس مهاجرت کرد و در آنجا تقریبا یکسال هنر خیاطی و روش برش روی مانکن را آموخت ، سپس به پاریس که یکی از مراکز اصلی صدور مد دنیا بود سفر کرد و در آنجا در خیاطی مهارت بیشماری کسب کرد و همچنین زیر نظر “پیر بالمن” یکی از طراحان معروف آن زمان فنون خیاطی مدرن و بوتیک داری را فرا گرفت.
زینت جهان شاه در سال ۱۳۲۱ به همراه همسرش به ایران بازگشت. او در بدو ورود به ایران، به افتتاح یک لباس فروشی و خیاط خانه در خیابان امیریه شهر تهران پرداخت.
از آنجا که زینت جهان شاه اولین طراح زن ایرانی بود، بوتیک او بسیار مورد استقبال خانم های آن دوره قرار گرفت.
